به زخم هاي عود كننده و دردناك مخاط دهان آفت گفته مي شود. زخم آفتي در چند نوع بزرگ، كوچك و تبخالي شكل وجود دارند و شايع ترين آنها آفت كوچكي مي باشد كه به تعداد 5-1 عدد و به قطر كمتر از يك سانتي متر و معمولاً 5-3 ميلي متر ديده مي شوند. اين زخمها گرد يا بيضي بوده و به رنگ زرد خاكستري با حاشيه قرمز و تا حدي برجسته ديده مي شوند. از نظر محل، بيشتر قسمت قدامي حفره دهان مبتلا مي شود و محل شايع آن پشت لبها – مخاط گونه، كف دهان، زير و كناره هاي زبان مي باشد. اين زخم ها كمتر به كام، حلق، لثه چسبيده و روي زبان را مبتلا مي سازند. غالب افراد در زير سن 40 سالگي حداقل يك يا چند بار به آن مبتلا شده، ولي سن شيوع آن، دهه دوم زندگي مي باشد و زن ها بيشتر از مردان به آن دچار مي شوند. زخم هاي آفتي اغلب دردناك بوده و با تماس با غذا و نوشيدن مايعات محرك (ترشي و ادويه دار) درد آن تشديد مي گردد. بخصوص اگر زبان گرفتار شده باشد كه در اين صورت علاوه بر غذا خوردن، ممكن است صحبت كردن نيز مشكل شود. بيماراني كه مرتبا ً آفت مي زنند احساسي شبيه به سوزن سوزن شدن و يا سوزش قبل از ايجاد زخم(معمولاً 24 ساعت قبل) در محل دارند. زخم سريعاً بوجود آمده و خود بخود بعد از 10-7 روز التيام مي يابد و از خود اثري برجا نمي گذارد. بهبودي زخم ها ممكن است همزمان صورت نگيرد. معمولاً بعد از بهبودي تا مدتي (گاهاً 4-3 هفته) زخمي ايجاد نمي گردد ولي در افراد بسيار حساس و مستعد ممكن است زخم هاي اولي هنوز خوب نشده، زخم هاي ديگري در دهان(معمولاً در جاي ديگر) ديده شوند.
عامل ايجاد كننده آفت چيست؟
بدليل شباهت اين زخم ها به زخم هاي تبخالي و همچنين عود آنها سابقاً فكر مي كردند كه ممكن است ويروسي باشند. با نمونه برداري از اين زخم ها و ديدن نوع ال فرم استرپتوكوك، احتمال ميكروبي بودن، آن بالا گرفت ولي مشاهده گرديد كه اين ميكروبها در مخاط سالم و ديگر زخم هاي دهان نيز ديده مي شوند. امروزه اعتقاد بر اين است كه آفت جزء بيماريهاي سيستم ايمني است. در بيماريهاي سيستم ايمني شناخت بافتهاي آشنا از بيگانه مختل مي گردد. درآفت سلولهاي دفاعي بدن به قسمتي از مخاط دهان حمله ور شده و باعث زخمي شدن آن ناحيه مي شوندكه گذرا بوده و خود بخود بهبود مي يابد.
بعضي از بيماران بعد از مراجعه به دندانپزشكي آفت مي زنند. آيا از وسايل غير استريل استفاده شده است؟
خير، همانطوري كه گفته شد عامل ايجاد كنندهآفت ميكروب و ويروس نمي باشد. عوامل مستعد كننده اي براي ايجاد آفت وجود دارند كه در ارتباط با دندانپزشكي مي توان به استرس و تروما(فشار مختصر ناشي از كنار كشيدن گونه، لب و يا زبان توسط آينه و رول پنبه و حتي تماس مخاط با ابزار دندانپزشكي) اشاره نمود.
عوامل مستعد كننده آفت كدامند؟
در درجه اول استرس و هيجانات روحي مي باشد. ديده شده كه در دانش آموزان و دانشجويان به هنگام امتحانات ابتلاي آفت بيشتر است و همچنين بسياري از بيماران نيز از درمانهاي دندانپزشكي، ترس و استرس دارند. بعد از ضربه و تروما كه قبلاً ذكر گرديد، اختلالات هورموني نيز در بروز آفت نقش دارند. در خانم ها 5-3 روز مانده به قاعدگي، آفت بيشتر ديده مي ِود و در زمان حاملگي معمولاً زخم هاي آفتي مشاهده نمي شوند. آفت در افراد حساس و آلرژيك نيز بيشتر ديده مي شود. در افرادي كه حاسيت به بعضي از مواد دارند ابتلاي آفت بيشتر است. بعضي از مواد غذايي مثل گردو، فندق، پسته، پنير و بادنجان ميزان شيوع آفت را بالا مي برند. كمبود آهن و اسيد فوليك و ويتامين. B2 نيز از عوامل مستعد كننده مي باشد
درمان آفت چيست؟
آفت خودبخود التيام مي يابد و معمولاً نيازي به درمان ندارد. درآفت اگر درماني لازم شود معمولاً علامتي بوده و به دو منظور زير خواهد بود:
1)كاستن از درد و التهاب و استرس
2)جلوگيري از اضافه شدن عفونت ثانويه به آن توصيه مي گردد، افرادي كه مرتباً و به تعداد زياد آفت مي زنند و يا آفت آنها بزرگ بوده و التيام در مدتي بسيار طولاني صورت مي پذيرد، جهت شناسايي عامل و بيماريهاي زمينه اي مستعد كننده تحت معاينات و آزمايشات كامل تري قرار گيرند.